آشفتگى غرايز و ميلها

مسائل را يكجانبه ديدن و از جوانب ديگر غفلت كردن گاهى زيانهاى‏جبران ناپذيرى به دنبال خود مى‏آورد.كاوشها و كشفيات روانى در يك قرن اخيرثابت كرد كه سركوبى غرايز و تمايلات و بالاخص غريزه جنسى مضرات وناراحتيهاى فراوانى به بار مى‏آورد،معلوم شد اصلى كه مورد قبول شايد اكثريت‏مفكرين قديم بود كه هر اندازه غرايز و تمايلات طبيعى ضعيفتر نگه داشته شوند ميدان‏براى غرايز و نيروهاى عاليتر مخصوصا قوه عاقله بازتر و بى مانع‏تر مى‏شود اساسى‏ندارد،غرايز سركوب شده و ارضاء نشده،پنهان از شعور ظاهر،جرياناتى را طى‏مى‏كنند كه چه از نظر فردى و چه از نظر اجتماعى فوق العاده براى بشر گران تمام‏مى‏شود،و براى اينكه تمايلات و غرايز طبيعى بهتر تحت‏حكومت عقل واقع شوند وآثار تخريبى به بار نياورند بايد تا حد امكان از سركوب شدن و زخم خوردگى وارضاء نشدن آنها جلوگيرى كرد.

روانشناسان ريشه بسيارى از عوارض ناراحت كننده عصبى و بيماريهاى روانى‏و اجتماعى را احساس محروميت‏خصوصا در زمينه امور جنسى تشخيص دادند،ثابت كردند كه محروميتها مبدا تشكيل عقده‏ها،و عقده‏ها احيانا به صورت صفات‏خطرناك مانند ميل به ظلم و جنايت، كبر،حسادت،انزوا و گوشه‏گيرى،بدبينى و غيره تجلى مى‏كند.

اصل بالا در موضوع زيانهاى سركوب كردن غرايز،از نوع كشفيات فوق العاده‏با ارزش روانى است و در رديف ارزنده‏ترين موفقيتهاى بشر است.

مردم غالبا به واسطه انس به محسوسات و آشنايى بيشتر با آنها،براى كشفياتى‏ارزش زياد قائل مى‏شوند كه در زمينه امور فنى و صنعتى و استخدام قواى طبيعت‏بى‏جان صورت گرفته باشد،اما كشفياتى كه در زمينه مسائل روانى و روحى صورت‏مى‏گيرد كمتر مورد توجه عامه مردم مى‏تواند قرار بگيرد،ولى از نظر مردم دانشمند وآگاه اهميت مطلب محفوظ است.

هر چند كم و بيش در حكمتهايى كه از گذشتگان به يادگار مانده و بالاخص درآثار اسلامى نشانه‏هاى زيادى از توجه به اين حقيقت ديده مى‏شود و عملا بسيارى ازمعلمان و مربيان اخلاق از آن استفاده مى‏كرده‏اند،اما به طور مسلم اثبات علمى اين‏حقيقت و كشف قوانين مربوط به آن از موفقيتهاى علمى قرن اخير است.

اكنون ببينيم اين اصل چگونه مورد استفاده قرار گرفت؟آيا مانند كشفيات‏پزشكى مثلا پنى سيلين مورد استفاده قرار گرفت؟متاسفانه پيچيدگى وچند جانبه بودن مسائل روانى از يك طرف و ارتباط موضوع و تمايلات بشر كه‏خواه ناخواه در كور كردن بصيرت تاثير دارد از طرف ديگر،نگذاشت آن استفاده‏اى كه‏بايد بشود صورت گيرد،بلكه خود اين اصل بهانه و وسيله‏اى شد در جهت مخالفت‏يعنى براى اينكه موجبات سركوب شدن غرايز و پيدايش آثار خطرناك روانى واجتماعى ناشى از آن خصوصا در زمينه امور جنسى بيشتر فراهم گردد،بر عقده‏ها وتيرگيهاى روانى افزوده گردد،آمار بيماريهاى روانى،جنونها،خودكشى‏ها،جنايتها، دلهره‏ها و اضطرابها،ياسها و بدبينى‏ها،حسادتها و كينه‏ها به صورت وحشتناكى بالارود،چرا؟ براى اينكه سركوب نكردن غرايز به معنى آزاد گذاشتن ميلها،و آزادگذاشتن ميلها به معنى رفع تمام قيود و حدود و مقررات تفسير شد.

پس از آنكه قرنها عليه شهوت پرستى به عنوان امرى منافى اخلاق و عامل‏بر هم زدن آرامش روحى و مخل به نظم اجتماعى و به عنوان نوعى انحراف و بيمارى‏توصيه و تبليغ شده بود، يكباره ورق برگشت و صفحه عوض شد،جلوگيرى از شهوات‏و پابند بودن به عفت و تقوا و تحمل قيود و حدود اخلاقى و اجتماعى،عامل بر هم زدن‏آرامش روحى و مخل به نظم اجتماعى و از همه بالاتر امرى ضد اخلاق و تهذيب نفس معرفى شد.فريادها بلند شد: محدوديتها را برداريد تا ريشه مردم آزارى و كينه‏ها وعداوتها كنده شود،عفت را از ميان برداريد تا دلها آرام بگيرد و نظم اجتماعى برقرارگردد،آزادى مطلق اعلام كنيد تا بيماريهاى روانى رخت‏بر بندد.

بديهى است اينچنين فرضيه زيادى به ظاهر شيرين و دلپذيرى به عنوان اصلاح مفاسداخلاقى و اجتماعى،طرفداران زيادى خصوصا در ميان جوانان مجرد پيدا مى‏كند.

ما در كشور خودمان مى‏بينيم چه كسانى از آن طرفدارى مى‏كنند.چه از اين بهتركه خود را در اختيار دل،و دل را در اختيار هوس قرار دهيم و در عين حال عمل مااخلاقى و انسانى شمرده شود و نام ما در ليست محصلين اخلاقى اجتماعى قرار گيرد،هم فال است و هم تماشا، هم كامجويى است و هم خدمت‏به نوع،هم تن پرورى است وهم اصلاح نفس،هم شهوت است و هم اخلاق،بى‏شباهت‏به عشق مجازى كه در ميان‏برخى از متصوف مآبان خودمان معمول بوده نيست،چه از اين بهتر كه آدمى ازمصاحبت‏شاهدى زيبا روى بهره‏مند گردد و اين كار او سلوك الى الله شمرده شود!

نتيجه چه شد؟از اول معلوم بود.آيا بيماريهاى روانى معدوم شد؟آرامش روحى‏جاى اضطراب و دلهره را گرفت؟خير،متاسفانه نتيجه معكوس بخشيد،بدبختى بربدبختيهاى پيشين افزود، تا آنجا كه بعضى از پيشقدمان آزادى جنسى كه تيز هوش‏تربودند سخن خود را به صورت تفسير و تاويل پس گرفتند،گفتند از حدود[و]مقررات‏اجتماعى چاره‏اى نيست،غريزه را از تمتعات جنسى نمى‏توان به طور كلى ارضاء واشباع كرد،بايد ذهن را متوجه مسائل عالى هنرى و فكرى كرد و غريزه را به طور[غير]مستقيم به سوى اين امور هدايت نمود.فرويد يكى از اين افراد است.

اخلاقى كه امثال راسل از آن تبليغ مى‏كنند و نام آن را«اخلاق نوين‏»گذاشته‏اندهمان است كه ثمره‏اش آشفتگى بيش از پيش غرايز و تمايلات است و بر خلاف‏مدعاى آنها كه اخلاق كهن را متهم به آشفته ساختن روح مى‏كنند سيستم اخلاقى خودآنها سزاوار اين اتهام است.

امروز پديده‏هاى اجتماعى خاصى و به عبارت ديگر مشكلات اجتماعى‏مخصوصى پيدا شده كه افكار علماى اجتماع را به خود مشغول داشته است.

در جامعه امروز،جوانان به طور محسوسى از ازدواج شانه خالى مى‏كنند،حاملگى و زاييدن و بچه بزرگ كردن به صورت امر منفورى براى زنان در آمده است،زنان به اداره امر خانه كمتر علاقه نشان مى‏دهند،ازدواجهايى كه نمونه وحدت روح است جز در ميان طبقاتى كه به مقررات اخلاق كهن پابندند كمتر ديده مى‏شود،جنگ‏اعصاب بيش از پيش رو به افزايش است و بالاخره آشفتگى روحى عجيبى محسوس‏و مشهود است.

گروهى مى‏خواهند اين عوارض را لازمه قهرى انقلاب صنعتى جديد بدانند و راه‏برگشت را بدين وسيله ببندند،در صورتى كه اينها ربط زيادى به زندگى صنعتى واز ميان رفتن زندگى كشاورزى ندارد،اين عوارض ناشى از يك نوع به اصطلاح‏انقلاب فكرى است و افراد خاصى هستند كه مسؤوليت عمده اين بدبختى بشريت رادارند.

راسل در گفتار خود دچار تناقض گويى‏ها مى‏گردد،گاهى سخت از آزادى‏جنسى حمايت مى‏كند«كه در بخشهاى پيش برخى عبارات او را نقل كرديم)و گاهى‏اجبارا لزوم يك سلسله حدود و قيود اجتماعى را در اين زمينه مى‏پذيرد.ما براى‏اينكه سخن طولانى نشود از نقل و انتقاد آنها خود دارى مى‏كنيم.

حقيقت اين است كه اشباع غريزه و سركوب نكردن آن يك مطلب است و آزادى‏جنسى و رفع مقررات و موازين اخلاقى مطلب ديگر.اشباع غريزه با رعايت اصل‏عفت و تقوا منافى نيست، بلكه تنها در سايه عفت و تقواست كه مى‏توان غريزه را به حدكافى اشباع كرد و جلو هيجانهاى بيجا و ناراحتيها و احساس محروميتها وسركوب شدن‏هاى ناشى از آن هيجانها را گرفت.به عبارت ديگر پرورش دادن‏استعدادها غير از پر دادن به هوسها و آرزوهاى پايان ناپذير است.

يكى از مختصات و امتيازات انسان از حيوانات اين است كه دو نوع ميل و تمنا دربشر ممكن است پيدا شود:تمناهاى صادق،تمناهاى كاذب.تمناهاى صادق‏همانهاست كه مقتضاى طبيعت اصلى است.در وجود هر انسانى طبيعت ميل به‏صيانت ذات،به قدرت و تسلط،به امور جنسى،به غذا خوردن و امثال اينها هست. هر يك از اين ميلها هدف و حكمتى دارد. بعلاوه،همه اينها محدودند ولى همه اينهاممكن است زمينه يك تمناى كاذب واقع شوند. اشتهاى كاذبى كه افراد در موردخوردنيها پيدا مى‏كنند مشهور و معروف همه است.

در بعضى از ميلها و غرايز(كه غريزه جنسى از آنهاست)اين تمنا غالبا به صورت‏يك عطش روحى در مى‏آيد،يعنى قناعت و پايان پذيرى را در آن راه نيست.

غريزه طبيعى را مى‏توان اشباع كرد،اما تمناى كاذب خصوصا اگر شكل عطش‏روحى به خود بگيرد اشباع پذير نيست.

اشتباه كسانى كه براى جلوگيرى از سركوبى غرايز و به منظور رشد استعدادهارژيم اخلاق آزاد را به اصطلاح پيشنهاد كردند ناشى از اين است كه اين تفاوت شگرف‏انسان و حيوان را ناديده گرفتند و به اين جهت توجه نكردند كه ميل به بى‏نهايت درسرشت انسان نهفته است. انسان چه در زمينه پول و اقتصاديات،چه در زمينه سياست‏و حكومت و تسلط بر ديگران و چه در زمينه امور جنسى اگر زمينه مساعدى براى‏پيشروى ببيند در هيچ حدى توقف نمى‏كند. خيال كردند كه حاجت جنسى در وجودبشر فى المثل نظير حاجت طبيعى هر كسى به ادرار و خالى كردن مثانه است.منع وحبس ادرار از نظر پزشكى مضرات فراوانى دارد،اما خالى كردن آن حدود و شرايطى‏ندارد.اگر فرضا كسى قدم به قدم در كوچه‏ها و خيابانها محل مناسب و پاكيزه و مجانى‏براى ادرار بيابد،بيش از مقدار حاجت‏به آنها توجهى نخواهد كرد.

نهايت جهالت است كه غريزه جنسى يا غريزه قدرت طلبى يا پول پرستى بشر رااز اين قبيل بدانيم و توجه خود را تنها به جنبه‏هاى محروميت و اشباع نشدن غريزه‏معطوف كنيم و عوارض حيرت آور و پايان ناپذير جهت مخالف را ناديده بگريم.

اگر انسان در اين زمينه‏ها مانند حيوانات ظرفيت محدود و پايان پذيرى مى‏داشت‏احتياجى نبود نه به مقررات سياسى و نه به مقررات اقتصادى و نه به مقررات جنسى،از نظر اخلاقى نيز نه نيازى به اخلاق سياسى و اجتماعى بود،نه به اخلاق اقتصادى ونه به اخلاق جنسى، همان ظرفيت محدود طبيعى همه مشكلات را حل مى‏كرد.اماهمچنانكه از مقررات و اخلاق محدود كننده در روابط اجتماعى و امور اقتصادى و ازعفت و تقواى سياسى و اجتماعى گريزى نيست،از مقررات و اخلاق محدود كننده‏جنسى و از عفت و تقواى جنسى نيز گريزى نمى‏باشد.

>

نظرات شما عزیزان: